Lerna Babikyan
Նոր կեանքի մէջ ամբողջականութեան ձգտումով. սահմաններ եւ նուրբ գիծեր
Ժամանակի ընթացքին, երբ մարդիկ գաղթեցին կամ տեղափոխուեցան եւ իրենց սնուցած հողերէն հեռացան, որոշ ծէսեր անհետացան, ուրիշներ ալ ձեւափոխուեցան, իսկ անհատի՝ իր մարմինին եւ շրջապատին հետ յարաբերելու ձեւը փոխուեցաւ։ Այս փոխակերպումներուն եւ կորուստներուն արձագանգները նաեւ հասարակական կեանքին մէջ արտայայտուեցան։ Գաղութատիրական-դրամատիրական կարգը, որ կ՚ոչնչացնէ արդէն իսկ գոյութիւն ունեցողը ու կը պարտադրէ իր սեփական համակարգն ու գոյութեան հայրիշխանական վիճակը, տարածք մը կը ստեղծէ տնտեսութեան ու մշակոյթին մէջ իր սեփական գոյութեան համար՝ մէկ խօսքով, կեանքի բոլոր ոլորտներուն մէջ՝ եւ միայն այն անհատներու եւ գործելակերպերու համար, որոնց գաղութատէրը կը համաձայնի։ Երբեմն այս ճնշումը կը գերազանցէ ազգային սահմանները՝ թոյլ տալով, որ այլ երկիրներ ներխուժեն իրենց սեփական մշակոյթներով՝ մեկնելով իրենց ունեցած տնտեսական եւ ռազմական ուժէն եւ առկայ ուժային յարաբերութիւններէն։ Սակայն, դուրս մնացածներուն տրուած իրաւունքները, յաճախ իբրեւ բարիք, կրնան հասնիլ սահմանափակ փոքրամասնութեան։
Անտեսանելի ըլլալու ապահովութիւնը
Հօրենական մեծհայրս՝ Ստեփանը, 1915-էն պրծած է Թոքաթ-Էրպայէն՝ փախչելով կնոջական հագուստներով եւ դէմքը ցեխածածկ՝ քանի մը կին ազգականներու եւ դրացիներու օգնութեամբ եւ աղօթքով։ Ան այդպէս փախած է, որպէսզի անտեսանելի մնայ. «մի՛ տանիք զայն, ան տգեղ է» խօսքերը ազատած են զինք՝ դարձնելով վեց զաւակներով ընտանիքի միակ փրկուողը, 7 տարեկանին։ Մօրենական մեծհայրս՝ Սարգիսը, ծնած է Սինոպ-Կերզէ, զամբիւղագործութեամբ եւ գիւղատնտեսութեամբ զբաղող ընտանիքի մը մէջ։ Փոքրուց հայերէն չէ սորված ու մեծցած է ինքնութիւնը թագցնելու նշանակութիւնը կարեւորուած գտնելով։ Երբ երբեմն իր յուշերուն մասին կը հարցնէի, անմիջապէս չէր պատասխաներ, յետոյ կամաց-կամաց կը յիշէր իր գիւղի բնութեան գեղեցկութիւնը եւ վերջապէս կը սկսէր խօսիլ տհաճ յուշերուն մասին։
Ուրուական մարմիններ հողին կը վերամիանան
Մայիսեան օր մը, երբ ակադեմական երկար ուսումնասիրութիւնս եւ աւարտաճառի գրութիւնս աւարտած ըլլալուս յաջորդող դատարկութիւնը կը վայելէի, հետաքրքրութիւն ունեցայ համացանցի վրայ փնտռելու ուսումնասիրութեանս առնչուած կարգ մը բանալի բառերը, ինչպէս՝ հայերէն, պար, այբուբեն, մարմնացուած ուսմունք՝ յուսալով գտնել նոյն հետաքրքրութիւնը ունեցող ակադեմականներ։